4 Faktör ve TBL Yansıması

İlk yazımda Moneyball filminden, genel olarak ne olduğundan bahsetmiştim. (perde arkasını daha çok merak edenler için Socrates dergisinin nisan sayısında Kaan Kural’ın yazısını bulabilirler). Beysbolda yakalanan bu başarının diğer spor dallarına sıçramasının kaçınılmazlığını da vurgulamıştım. İşte tam bu noktada Basketbol için devreye Dean Oliver girdi ve “Basketball on Paper” adlı kitabında basketbolda başarıyı 4 faktörün getirdiğini açıkladı. Kaba hatlarıyla bunları;

1.    Şutun önemi %40

2.    Top kayıplarının önemi %25

3.    Ribauntların önemi %20

4.    Faul atışlarının önemi %15

olarak belirledi. Detayına inecek olursak da;

1.   Şutun önemini effective field goal percentage (eFG%) olarak adlandırılan, normal şut yüzdesinden farklı olarak 3 sayılık atışların değerini ekleyen ve şu formülle (FGM+0.5*3PM)/FGA bulunan istatistiği kullanarak değerlendirdi.

2.    Top kayıplarının önemini takımların oyun hızlarının elimine etmek için top kayıpları yüzdesini (TO%) kullanarak değerlendirdi. Formül=100*TO/(FGA+0.44*FTA+TOV)

3.    Ribauntların önemini gene aynı şekilde yüzdesel olarak (Reb%) değerlendirdi. Savunma ve hücum ribaundu olarak ayrı olarak hesaplanır.  Formül =100*ORB/(ORB+OppDRB)  //  =100*DRB/(OppORB+DRB)

4.    Faul atışlarının önemi de ikiye ayrılanlardan. Birincisi yapılan hücum sayısına göre çizgiye geliş miktarı, diğeri ise başarı yüzdesi. Ancak bu değerlendirme için FTA/FGA istatistiği de yeterli görülmekte.

Bilmeyenler için gerekli açıklamaları da yaptığımıza göre şimdi istatiksel anlamda daha istikrarlı gördüğüm Türkiye Basketbol 1.liginde 33. Hafta sonrası, playoffa bir kala takımların 4 faktör sonuçlarına bakalım.

Yukarıdaki tabloda verilen 4 faktör değerleri takımların rakipleriyle olan farklarını yansıtmaktadır. Tablo; malesef TBF’nin sitesinde bu değerlere ulaşmak mümkün olmadığından realgm web sitesinde yayınlanan veriler kullanılarak oluşturulmuştur.

Dean Oliver’ın belirlediği yüzdelik önemler ortalama değerlerdir ve her ligin kendine özgü yapısı olduğundan farklılık gösterebilir. 1. Lig özelinde yaptığım regresyon analizi ile 0.94 R² değeri ve 1.68 standart sapma değerleri ile tutarlı sonuçlar verdi. Yani analiz sonucu bulunan katsayılar ile %95 oranında ±3.36’lık farkla galibiyet sayısı doğru tahmin edilebilmekte. Sonuçlar ise aşağıda görülmektedir.

Peki bu ne anlama geliyor? Katsayılar o istatistikte 1 artış gerçekleştiğinde galibiyetteki artışı gösteriyor. Yani bu analize göre bir takım. eFG istatistiğindeki farkı 1 arttırırsa sezonda nerdeyse bir fazla (0.9) galibiyet alacağı anlamına geliyor. Aynı değer TO yüzdesindeki farkta da geçerli. Bunun yanında 2 ribaunt yüzdelik fark da bir galibiyet anlamına geliyor. Oliver’ın %15 önem verdiği faul çizgisine geliş bu ligde sadece %5’lik öneme sahip olduğu gözüküyor. Yan tarafta gözüken yüzde etkileri tüm istatistikleri 1 standart sapma artırıldığında galibiyeti ne kadar etkileyeceği gözlemlenerek hesaplanmıştır ki önem sıralaması da Dean Oliver ile aynı olduğu görülmektedir. Takımların gelişimlerini buradaki değerleri temel alarak yapması sonuçları etkileyecektir. Örneğin ligin üst kısmında yer alan Denizli Basket’in top kayıplarında rakiplerine göre geride kaldığı, ayrıca faul çizgisine gitme oranının da oldukça düşük olduğu gözüküyor. Bu iki alandaki artış onlara zirveyi getirebilirdi. Ligin zirvesindeki Tofaş’ın ise genelde her alanda üstünlüğü gözükürken rakiplerine göre faul çizgisine gidiş oranları ise en zayıf yanları olarak göze çarpmakta.

4 faktöre göre galibiyet sayılarını hesapladığımızda ise aşağıdaki tablo ile karşılaşıyoruz. 

Tablolardan çıkan en ilginç sonuç Melikşah Üniversitesinin istatistiklerinin o kadar da kötü olmamasına rağmen ki alması beklenen galibiyet sayısında da bu gözükmekte, ancak aldığı galibiyet 13’de kalmış. Merak edip maçlarına baktığımda ise Melikşah Üniversitenin bu sezon kaybettiği 20 maçın 13’ünü 10 sayı ve altında farklarla hatta bunların 9’unu 5 ve daha az farkla kaybettiği gözüküyor. Melikşah için şansız geçmiş bir sezon gibi gözüküyor. Gediz Üniversitesi ise yaptığı istatistiklere oranla daha yüksek bir başarı yakalamış gibi gözüküyor.

Not: Yazı boyunca tamamen Realgm web sitesinden aldığım veriler üzerine yaptığım hesaplamaları ve sonuçlarını paylaştım. TBL ligini yeterince takip edemememden ötürü ekstradan yorum yapmadım. Bilginize…